Lawenda ( łac. Lavandula ) wielu od razu przywodzi na myśl niebieskofioletowe pola w Prowansji. Niezwykły aromat tej rośliny roztacza się w lipcu i sierpniu i wręcz oszałamia. Ale czy uprawa tej śródziemnomorskiej rośliny jest możliwa w naszym klimacie ?

Lawenda – charakterystyka rośliny

Znanych jest około 40 gatunków lawendy. W naszym klimacie najbardziej znana i najczęściej uprawiana jest lawenda wąskolistna – L. angustifolia. Roślina jest tzw. półkrzewem. Oznacza to, że jej pędy drewnieją jedynie w dolnej części, w górnej natomiast pozostają zielne i zamierają wraz z końcem sezonu wegetacyjnego. Liście mają bardzo wąskie blaszki liściowe pokryte szarym kutnerem. Taka ich budowa zapobiega nadmiernemu parowaniu wody z ich powierzchni. Według systematyki Lavandula należy do rodziny jasnotowatych, podobnie jak popularne ogrodowe byliny: szałwia omszona oraz kocimiętka. Półkrzew dorasta do 30 cm wysokości ( wraz z kwiatami – 60 cm ), a termin kwitnienia przypada na miesiące: czerwiec-sierpień.

Inne gatunki lawendy

Oprócz najpopularniejszej lawendy wąskolistnej, w uprawie spotkamy również lawendę pośrednią – L. x intermedia. Ten gatunek dorasta do nawet metra wysokości. Niektóre z odmian, np. niebieskofioletowe: Grosso, Fragrant Memories czy biała Heavenly Angel są mrozoodporne. Kusząca swoją urodą bywalców centrów ogrodniczych lawenda francuska – L. stoechas nie jest niestety w stanie przetrwać naszych zim. Dlatego, albo potraktujemy ją jako roślinę jednoroczną, albo możemy ją próbować przezimować w pomieszczeniu.

Wymagania uprawowe

Słoneczne stanowisko oraz przepuszczalne podłoże to podstawowe wymagania lawendy. Do uprawy tej rośliny najlepsza jest uboga, piaszczysta lub kamienista gleba o lekko zasadowym lub obojętnym odczynie. Najbujniej rośnie nie nawożona i rzadko podlewana. Toleruje suszę. Ilość wilgoci w podłożu ma istotne znaczenie w uprawie. Gleby mokre, gliniaste zdecydowanie lawendzie nie służą. W rezultacie roślina może zacząć chorować i z dużym prawdopodobieństwem nie przetrwa zimy. Jeśli jednak jesteśmy posiadaczami gliniastego podłoża, możemy je rozluźnić przez dodatek piasku, a pod korzenie dać drenaż w postaci drobnych kamieni lub żwiru.

Lawenda – zabiegi pielęgnacyjne

Podstawowymi pracami pielęgnacyjnymi w uprawie lawendy jest jej regularne przycinanie. Jest to głównym warunkiem otrzymania stale gęsto ulistnionych na całej wysokości roślin. Pierwsze cięcie wykonujemy zaraz po posadzeniu młodych sadzonek – skracamy wtedy niekwitnące pędy o połowę. Jeśli jednak mamy już kwitnące egzemplarze, poczekajmy, aż przekwitną, zaraz potem usuńmy kwiatostany razem z kilkoma parami najwyżej położonych liści. W następnych latach zabieg przycinania wykonujemy zawsze dwukrotnie w ciągu sezonu – wiosną oraz zaraz po kwitnieniu. W pierwszym wypadku do cięcia przystępujemy, gdy tylko zaczną nabrzmiewać pąki na zdrewniałych pędach. Skracamy wtedy roślinę na wysokości 10-15 cm od podłoża, ale zawsze powyżej najniżej położonych pączków. Natomiast, gdy tylko zaczną przekwitać pierwsze kwiatostany – ponownie sięgamy po sekator. Usuwamy wówczas wszystkie kwiaty razem z górnymi liśćmi. Może się zdarzyć, że rośliny przycięte niezwłocznie po kwitnieniu zakwitną powtórnie, w tym przypadku już tylko pojedynczymi kwiatami. Podczas cięcia starajmy się zawsze nadać roślinie półkolisty kształt.

Cięcie zaniedbanych roślin

Lawenda pozostawiona samej sobie straci niestety swój kompaktowy pokrój. Bujne ulistnienie i obfite kwitnienie pozostaną tylko wspomnieniem. Innymi słowy, nadmiernie widoczne staną się wydłużone i zgrubiałe pędy. Taki stan powinien być dla nas impulsem do podjęcia próby odmłodzenia rośliny. W tym celu przytnijmy wiosną wszystkie gałązki nad najniżej położonymi pąkami. Po takim zabiegu nasza roślina powinna się zagęścić.

Rozmnażanie lawendy

Roślinę możemy rozmnażać zarówno przez siew, jak i z sadzonek.

Siew

Nasiona zachowują zdolność kiełkowania do trzech lat. Można je wysiewać w terminie jesiennym lub wiosennym. Do wykiełkowania wymagają chłodu. Z tego powodu jesienny wysiew ( wrzesień – październik ) nie wymaga od nas poddania nasion procesowi stratyfikacji. Nasiona umieszczone wtedy bezpośrednio w gruncie lub w inspekcie, w naturalny sposób przejdą przechłodzenie, kiełkując wiosną. Natomiast przy wysiewie wiosennym, ( marzec – kwiecień ) nasiona dobrze jest zmieszać z wilgotnym piaskiem lub ziemią i na około dwa tygodnie umieścić w lodówce w temperaturze około 0 stopni Celsjusza. Następnie całość ( nasiona wraz z piaskiem lub ziemią ) umieszczamy w podłożu do siewu. Nasiona lawendy wysiewamy na głębokość: 1-1,5 cm. W temperaturze nie niższej niż 7 stopni Celsjusza możemy oczekiwać wschodów po około 14 dniach. Choć dorosłe rośliny nie potrzebują do wzrostu wiele wilgoci, to jednak siewki powinniśmy regularnie zraszać. W czerwcu możemy już posadzić młode roślinki na miejsca stałe. Z dużym prawdopodobieństwem zakwitną już w następnym sezonie.

Rozmnażanie z sadzonek

Wiosną lub latem ( lecz nie później niż do końca lipca ) możemy pobrać z krzaczków lawendy sadzonki. Do tego celu najlepiej wykorzystać niekwitnące i nierozgałęzione pędy o długości około 10 cm. Od spodu gałązek usuwamy wtedy około 1/3 liści i umieszczamy w doniczkach w mieszance piasku i podłoża do siewu ( w proporcji 1:1 ). Sadzonki możemy przed umieszczeniem w podłożu zanurzyć dodatkowo w ukorzeniaczu. Następnie posadzone roślinki podlewamy i nakrywamy foliową osłoną ( możemy je również wstawić do inspektu, namiotu foliowego lub nawet nakryć większym słoikiem ). Ważne, aby doniczki umieścić w jasnym i ciepłym miejscu, lecz nie bezpośrednio na słońcu. Pamiętajmy również o regularnym wietrzeniu i zraszaniu sadzonek. Ukorzenienie najczęściej zajmuje minimum sześć tygodni. Aby sadzonki zbudowały bryłę korzeniową przed końcem sezonu, ważne jest ich pobranie nie później niż pod koniec lipca. Umieszczanie gałązek w wodzie w celu ich ukorzenienia, nie jest polecanym sposobem na rozmnożenie lawendy – z reguły takie pędy po prostu więdną, nie wypuszczając korzeni.

Lawenda – zastosowanie

Ta roślina ma naprawdę wiele zastosowań. Wabi pszczoły i motyle, a odstrasza mrówki, komary i mole. Poprzez destylację parą wodną z kwiatów lawendy otrzymuje się olejek lawendowy. Suszone kwiaty znajdują z kolei zastosowanie w kuchni, przy przygotowywaniu potraw z mięs i ryb. Jest również cenioną rośliną leczniczą o działaniu rozkurczowym, antyseptycznym i uspakajającym. Niskie żywopłoty w ogródkach warzywno-ziołowych czy obwódki wokół róż to najczęstsze ogrodowe zastosowanie lawendy. W tym ostatnim wypadku musimy jednak pamiętać o jednym: róża lubi zasobne podłoże, lawenda wręcz przeciwnie. Dlatego zestawiając te dwie rośliny, pamiętajmy o zachowaniu odpowiedniej odległości pomiędzy nimi. Nie chcemy przecież, by zbyt wiele nawozu i wody docierało do lawendy. Ta roślina nadaje się do ogrodów w różnym stylu. Z powodzeniem sprawdzi się w minimalistycznej, nowoczesnej aranżacji, jak i w kipiącym różnorodnością ogrodzie wiejskim. Najlepszym towarzystwem będą dla niej rośliny o podobnych wymaganiach uprawowych: szałwie omszone, macierzanki, kostrzewy sine, czyściec wełnisty, przetaczniki kłosowe, trytoma czy mniej popularne: kupidynek i goździcznik skalnicowy.